Nešto što smo osjećale

Na jednoj fotografiji nastaloj u Španiji u godinama prije propasti Republikanske vlade i gašenja revolucionarnog pokreta, anarhistkinja i feministkinja Ema Goldman snimljena je sa Lusi Sančez Saornil, španskom pjesnikinjom i Kristinom Kon-Rabe, pripadnicama feminističko-anarhističkog pokreta Muheres Libres (Slobodne žene), čije kratko postojanje (1936-1939) predstavlja jednu od najblistavijih epizoda u istoriji anarhističkog feminizma.

Ema Goldman stigla je iz SAD u Španiju 1938. godine da bi vidjela na djelu i podržala borbu za anarhistički politički ideal o slobodnom samoorganizovanju ljudi za koji se zalagala cijelog života. U nekim djelovima Španije to nije bila samo borba: zatekla je i već uspostavljene anarhističke zajednice zasnovane na principima potpune jednakosti, slobode, zajedništva i samoupravljanja. Za Emu Goldman to je bio trijumf anarhističke ideje koji je ulivao optimizam: ako se to dogodilo u Španiji, to je značilo da je anarhizam moguće političko iskustvo, a ne neostvariv ideal.

Istorija feminističko-anarhističkog pokreta Muheres Libres (Slobodne žene) teče uporedo sa istorijom revolucionarne borbe u Španiji, ali se sa njom i mimoilazi. Tačka razilaženja je pitanje ženske autonomije.

Pokret Muheres Libres proistekao je iz anarhističkog pokreta koji je zajedno sa komunističkim političkim snagama činio radikalnu ljevicu u Španiji u vrijeme revolucionarnih previranja koja su započela 1931. godine, a okončala se Frankovom diktaturom 1939. godine. Ovaj pokret nastao je onda kada su španske revolucionarke shvatile da njihovi drugovi komunisti i anarhisti – spremni da se do smrti bore za društvo jednakih, solidarnih i slobodnih ljudi koji će sami upravljati svojim životima i nad kojima niko neće vladati – ipak žele da vladaju nad ženama i da nisu imuni na seksizam i mizoginiju.

Komunističke i anarhističe partije imale su unutar svojih struktura ženske organizacije, ali buduće članice Muheres Libres nisu se u njima osjećale dovoljno autonomno. Opazile su da se ženama politički manipuliše i da namjere da se promijeni njihov položaj nisu iskrene. Morale su same da uzmu stvar u svoje ruke. Pokret je nastao 1936. godine kao odgovor na takvu situaciju i izraz volje žena da se samoorganizuju i same odlučuju o svojoj političkoj sudbini. Članice ovog pokreta udružile su se oko rodne i klasne borbe istovremeno – u svijetu istinske slobode i jednakosti žene su takođe morale biti istinski slobodne i jednake.

Pokret je obuhvatio oko 30 000 žena, a njegov uticaj se proširio na više španskih regija. Cilj pokreta je bio, kako su govorile njegove pripadnice, služenje anarhističkoj političkoj ideji, a ne bilo kojoj partiji. Ali, prije svega je trebalo osposobiti žene da postanu slobodna ljudska bića koja mogu sama, „bez boga i gospodara“, muških i političkih autoriteta, da upravlju svojim životima i učestvuju u stvaranju novog društva solidarnih, slobodnih i jednakih ljudi. Svoje anarhističke ideje širile su među ženama koristeći za to radio emisije, putujuće biblioteke i okupljana radnica koje su pozivale da im se pridruže u zajedničkoj borbi.

Jedna članica pokreta Muheres Libres ovako opisuje metode agitacije koje su koristile:

„Pozvale bismo žene da se okupe i tada bismo im objasnile da za ženu postoji jasno definisana uloga, da one ne treba da izgube nezavisnost i da u isto vrijeme mogu biti i majke i drugarice… Mlade žene bi mi prilazile i govorile – Ovo je veoma interesantno, nikada ranije nismo čule tako nešto, to je nešto što smo osjećale, ali nismo znale… Šta bi ih najviše dotaklo? Priča o načinima na koje muškarci uvježbavaju moć nad ženama… Nastao bi metež kada bismo im rekle – Ne smijemo da dozvolimo da muškarci misle da su superiorni nad ženama, da imaju pravo da vladaju njima. Mislim da su Španjolke željno čekale taj poziv.“

U predvečerje Drugog svjetskog rata, sa propašću Republikanske vlade 1939. godine, Frankovom diktaturom i nastupanjem fašizma u Evropi, Muheres Libres su nestale sa istorijske scene.

Tekst je nastao u okviru projekta „ROZA – Škola feminističkog i lijevog pisanja“ kojim se mlade novinarke/i žele osnažiti za pisanje o društvenim temama sa feminističkih i lijevih pozicija. Ovaj projekat, koji realizuju NVO NOVA i NVU „Žuta kornjača“, podržan je kroz projekat „OCD u Crnoj Gori – od osnovnih usluga do oblikovanja politika – M’BASE”, koji sprovodi Centar za građansko obrazovanje (CGO), u partnerstvu sa Fondacijom Friedrich Ebert (FES), NVO Centar za zaštitu i proučavanje ptica Crne Gore (CZIP) i NVO Politikon mreža, i u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Ministarstvom Evropskih poslova Vlade Crne Gore. Projekat finansira Evropska unija a kofinansira Ministarstvo javne uprave.

Sadržaj sajta je isključiva odgovornost NVO NOVA i ne odražava stavove Evropske unije, CGO-a, partnera i saradnika na projektu